SŁOWNICZEK POJĘĆ
SŁOWNICZEK POJĘĆ:
- Analizator wzrokowy zbudowany jest z receptorów (czopków i pręcików w siatkówce), drogi dośrodkowej – wzrokowej, czyli włókien nerwowych, które przenoszą informacje do ośrodka wzrokowego w korze mózgowej, odpowiedzialnego za percepcję informacji wizualnej. Jest to podstawowy proces niezbędny w nauce czytania i pisania. Podczas czytania następuje spostrzeganie tekstu, odróżnianie poszczególnych liter, sylab, wyrazów, całych zdań. W korowym ośrodku wzrokowym, znajdującym się w mózgu, następuje analiza, po to, aby odróżnić wiele liter o dość podobnych kształtach, np. o-a, p-g, b-d, m-n, u-w, m-w i właściwie je rozpoznać. Musi nastąpić też synteza, aby z poszczególnych, pojedynczych liter odczytać cały wyraz, czy z wyrazów – zdanie lub frazę. Podczas pisania zaś zachodzi proces odtwarzania kształtów liter, łączenia ich w sylaby, wyrazy, zdania. Ważne jest zachowanie odpowiednich kształtów liter, ich połączeń, położenia względem siebie, wielkości, proporcji między małymi i wielkimi literami, odległości między wyrazami, trzymania się liniatury, rozplanowanie tekstu na kartce itd.
- Analiza i synteza wzrokowa są to procesy polegające na dokonywaniu rozkładu na pojedyncze elementy informacji spostrzeganych za pomocą wzroku lub scalania ich w całość. Procesy te mogą odbywać się na poziomie konkretnym np. obrazki, figury, kształty lub na poziomie abstrakcyjnym związanym z pisaniem i czytaniem, np. teksty, zdania oraz wyrazy, kształty graficzne liter. Problemy z dokonywaniem analizy i syntezy wzrokowej utrudniają spostrzeganie i rozpoznawanie wyrazów, tekstów, a także różnych figur geometrycznych, schematów, diagramów, obrazów, map. Słabe też jest zapamiętywanie kształtów liter, pojawiają się także trudności w pisowni ortograficznej wyrazów, której nie tłumaczą reguły.
- Obniżona sprawność ( wolniejsze tempo rozwoju) niektórych funkcji psychomotorycznych w stosunku do wieku dziecka. Deficyty mogą być parcjalne lub fragmentaryczne i są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu):
- parcjalne deficyty rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju motoryki (motoryki dużej – sprawności ruchowej całego ciała – np. problemy z podskokami, problemy z bieganiem, problemy z nauką jazdy na rowerze, problemy z nauką pływania czy umiejętnością czołgania się; motoryki małej – sprawności rąk np. problemy z ugniataniem materiału plastycznego w ręku, trudności z czynnościami manualnymi niezbędnymi w samoobsłudze np. jedzenie łyżką, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadła na supeł);
- fragmentaryczne deficyty rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się).
- jest to umiejętność rozumienia relacji „część – całość” wzoru spostrzeganego wzrokowo w formie materiału konkretnego (układanka, puzzle) lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy, kształty graficzne liter) oraz właściwe jego scalenie (ułożenie w całość). Obniżone umiejętności w zakresie organizowania danych spostrzeganych wzrokowo mogą powodować trudności w czytaniu i w pisaniu.
Pamięć bezpośrednia i odroczona
PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA – dotyczy materiału, który ma być odtworzony zaraz po zapamiętaniu, czyli informacji wykorzystywanych na bieżąco; materiał jest zapamiętany na krótko, zazwyczaj zostaje zapomniany zaraz po zaprzestaniu powtarzania podtrzymującego, ale zapamiętanie nie wymaga zbyt dużego wysiłku; ma małą pojemność wyrażaną liczbą Millera: 7+/−2 elementy.
PAMIĘĆ ODROCZONA – dotyczy materiału, który ma zostać zapamiętany trwale, czyli wiedzy; materiał zapamiętany może być odtwarzany nawet przez całe życie, ale proces zapamiętywania angażuje głębokie struktury pamięci i wymaga znacznego wysiłku; ma nieograniczoną pojemność
– zdolność do zapamiętywania i prawidłowego odtwarzania kolejności głosek w wyrazach inaczej – pamięć świeża, pamięć operacyjna, STM – przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki okres (kilka do kilkunastu sekund), np. dziecko potrafi odtworzyć szczegóły z obrazka widzianego chwilę wcześniej.- zdolność do utrwalania i przypominania informacji dźwiękowej (zapamiętywania spostrzeżeń słuchowych werbalnych i niewerbalnych) i dzięki temu przyswajania wiedzy. Taki sposób nauki nazywamy stylem uczenia się preferującym zaangażowanie głównie funkcji słuchowych – analizatora słuchowego. Należy zaznaczyć, że inne możliwości może mieć dziecko w zakresie pamięci werbalnej, inne w odniesieniu do pamięci muzycznej, ponieważ każda z tych form pamięci jest związana z dobrym funkcjonowaniem innej półkuli mózgowej (np. pamięć werbalna jest związana głównie z półkulą lewą, gdzie zazwyczaj znajdują się ośrodki mowy). Wiedza na ten temat jest bardzo istotna w planowaniu edukacji i budowaniu indywidualnego programu terapii.
Pamięć słuchowa bezpośrednia – pozwala zapamiętywać i natychmiast odtworzyć usłyszany materiał. Pamięć słuchową bezpośrednią wykorzystujemy, pisząc dyktanda czy powtarzając za kimś numer telefonu. Zdolność pamięci bezpośredniej jest ograniczona do kilkudziesięciu sekund, potem materiał utrwala się w pamięci długoterminowej lub ulega zapomnieniu. Utrzymanie w pamięci świeżego śladu słuchowego słowa odgrywa dużą rolę w pisaniu pod dyktando, zaś szeregu liczb w odpowiednim szyku – podczas odpytywania z matematyki. Zaburzenia bezpośredniej pamięci słuchowej powodują, że uczeń ma trudności z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, zapamiętaniem długich zdań i poprawnym ich zapisywaniem podczas notowania wykładu na lekcji, ze zrozumieniem wypowiedzi w języku obcym, liczeniem w pamięci.
Pamięć słuchowa operacyjna często jest utożsamiana z pamięcią bezpośrednią i rozumiana jako zdolność do przyswajania, utrwalania i przypominania określonych operacji, działań utrzymywanych w pamięci, takich, jak powtarzanie szeregu cyfr wspak, podawanie co trzeciej liczby, zaczynając od 100 i cofając się, wykonywanie prostych działań matematycznych bez użycia palców ani kartki papieru.
wzrokowa – – zdolność do utrwalania i przypominania informacji| wizualnej (zapamiętywania spostrzeżeń wzrokowych) i dzięki temu przyswajania wiedzy. Taki sposób nauki nazywamy stylem uczenia się preferującym zaangażowanie głównie funkcji wzrokowych – analizatora wzrokowego. Wiedza na ten temat jest bardzo istotna w planowaniu edukacji i budowaniu indywidualnego programu terapii. Można dobierać odpowiednie metody, techniki uczenia się (np. w trudne słowo ogórek warto wmontować obrazek ogórka z ogonkiem w kształcie litery ó w celu ułatwienia zapamiętania poprawnej formy ortograficznej tego słowa).
Percepcja wzrokowa -jest to umiejętność odbierania informacji niesionych przez bodźce spostrzegane wzrokowo. Opóźnienia w rozwoju percepcji wzrokowej ściśle wiążą się z trudnościami w opanowaniu umiejętności czytania i pisania. Mogą objawiać się myleniem liter o podobnym kształcie (a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych, ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u), gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki).